بهرنگ شادرو – کارشناس بازار سرمایه-پروژه کردن سهام بیشتر در ایران و بورس‌هایی که کارایی کامل ندارند، دیده می‌شود به عبارتی شخص یا گروهی، سهام شرکتی را جمع‌آوری و عموما با کدهای شخصی در قیمت پایین آن را خریداری می‌کنند سپس و بعد از خرید هم شروع به تبلیغ برای آن سهم و ایجاد شایعات مثبت می‌کنند تا آن را بالا ببرند و بعد بفروشند.

پروژه کردن سهام بیشتر در ایران و بورس‌هایی که کارایی کامل ندارند، دیده می‌شود به عبارتی شخص یا گروهی، سهام شرکتی را جمع‌آوری و عموما با کدهای شخصی در قیمت پایین آن را خریداری می‌کنند سپس و بعد از خرید هم شروع به تبلیغ برای آن سهم و ایجاد شایعات مثبت می‌کنند تا آن را بالا ببرند و بعد بفروشند. در این بین گاهی صرفا شایعه کفایت نمی‌کند و نیاز است با منابعی غیر از منابع شخصی‌شان اقدام به خرید سهم کنند تا افکار عمومی را متقاعد کنند که شایعات پیرامون این سهم درست است.

در این روال قیمت سهم شروع به بالا رفتن کرده و به‌تدریج افراد ناآگاه جذب می‌شوند، سهم را خریداری می‌کنند و روند افزایش قیمت سهم به این شکل ادامه پیدا می‌کند. در نهایت باتوجه به اینکه داستان پروژه کردن سهام هیچ پشتوانه بنیادی نداشته و ارزش ذاتی سهم بسیار پایین‌تر از چیزی است که در حال خرید و فروش است، حبابی در آن شکل می‌گیرد و به بازی پانزی تبدیل می‌شود که افرادی که نهایتا این سهم را در قیمت‌های بالا می‌خرند، متضرر شده و اشخاصی هم که در قیمت پایین سهم را خریده اند به مرور سهم را به افراد بی خبر و ناآگاهی می‌فروشند که براساس شایعات سهم را خریداری کردند.

طبیعتا، مزیتی در داستان پروژه کردن سهام دیده نمی‌شود ولی معایب همچون بدبینی و زیان به وجود می‌آورد و در واقع می‌توان گفت این نوع کسب درآمد، حرام است که بعضی افراد می‌خواهند از آن استفاده کنند. موضوع دیگر اینکه نگاه‌ها به بورس را تبدیل به بازی جمع صفر می‌کند؛ بازار سرمایه بازی جمع صفر نیست. در این بازار افراد یک سهم را به خاطر سودی که می‌تواند تولید کند، خریداری کرده و در انتهای سال می‌توانند آن سود را فارغ از اینکه قیمت سهم بالا یا پایین می‌رود ، دریافت کنند. اینجاست که ارزندگی معنا پیدا می‌کند مثلا اگر در سهمی که P/E ۴ دارد ۱۰۰ تومان سرمایه‌گذاری کنید در انتهای سال ۲۵ تومان سود دریافت می‌کنید فارغ از اینکه سهم را به چه قیمتی خریده‌اید، حتی اگر قیمت سهم پایین‌تر بیاید به شرط اینکه سود آن سهم حفظ شود به نفع سهامدار است چون با مدت زمان کمتری از اندوخته سود سالیانه می‌تواند دوباره آن مقدار سهم را خرید و جایگزین کند بنابراین بازی بورس به این معنا نیست که سود یک عده به معنی ضرر عده دیگری باشد اما در پروژه کردن سهام کاملا برعکس اتفاق می‌افتد، سهامدار زمانی سود خواهد کرد که یک سری افراد سهم را خریداری کنند، سهم بالا برود و در نهایت بتواند بفروشد و از این بازی با سود خارج شود که این باعث می‌شود بدبینی به کل بازار سرمایه ایجاد شود.

بعد از سال ۹۹ یکی از پروژه‌سازی‌های تاریخی در بورس اتفاق افتاد، قیمت‌ها بسیار حبابی شد و بسیاری از افراد که با ضرر خانه و اموال خود را فروختند، وارد بورس شدند و باضرر درنهایت مجبور شدند خارج شوند یا همچنان در ضرر هستند که در این میان هم قدرت خریدشان به خاطر تورم کاهش پیدا کرده و هم قیمت سهامشان پایین آمده است.

درمجموع پروژه‌سازی یا گرفتن حباب به این معنی است که یک دارایی بدون اینکه واقعا ارزش داشته باشد در بازار بیش از حد واقعی‌اش معامله شود، قیمتش اوج بگیرد و درنهایت افرادی که در انتهای هرم خرید هستند به شدت متضرر می‌شوند و اینجور مواقع با یک افت سنگین این موضوع به پایان می‌رسد و قیمت‌ها ممکن است بیش از ۹۰درصد ریزش داشته باشند. نمونه‌های این اتفاق بسیار است و معروف‌ترین آن حباب گل لاله هلند در قرن ۱۷ است که اتفاق افتاد و مردم خانه خود را برای خرید یک دانه گل لاله می‌فروختند.

شماره ۵۴۳ هفته نامه اطلاعات بورس