در دنیای امروز که بحران‌های زیست‌محیطی بیش از هر زمان دیگری به تهدیدی جدی برای بقای بشر تبدیل شده، توجه به محیط زیست نه تنها یک وظیفه اخلاقی بلکه یک ضرورت حیاتی است.

به گزارش منشور اقتصاد ، در این میان اما شهرک‌ها و واحدهای صنعتی، به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل تخریب محیط زیست، مسئولیت سنگینی در قبال کاهش اثرات منفی فعالیت‌های خود دارند.

باید توجه داشت که یکی از الزامات قانونی که برای کاهش این اثرات وضع شده، اختصاص حداقل ۱۰ درصد از فضای کاری به درختکاری است.

درختانی که می‌توانند هوای آلوده را تصفیه کنند، به کاهش گرمای محیط کمک کنند و بهبود کیفیت زندگی ساکنان مناطق اطراف را به همراه داشته باشند.

اما در شرایطی که ایران با مشکلات زیست‌محیطی گسترده‌ای مانند آلودگی هوا، تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی روبه‌روست، عدم تمکین برخی صنایع به این قانون ساده و ضروری، جای تأمل و نگرانی عمیقی دارد.

در این میان، برخی شرکت‌ها نظیر شرکت فولاد میدکو اما نشان داده که مسئله محیط زیست می‌تواند اولویت آنان باشد. همچنین، باید توجه داشت که مدیریت نظارت بر طرح‌های عمرانی مناطق نفت‌خیز، نماینده شرکت ملی نفت، با مشارکت در پروژه‌های گیاه‌پالایی و کاشت درخت، گام‌های قابل توجهی در حفاظت از محیط زیست برداشته اما واقعیت تلخ همان است که بسیاری از صنایع هنوز در حال غفلت از این مسئولیت حیاتی هستند.

اقتصاد رقابتی، پا بر تنفس محیط زیست!

«اسماعیل کهرم»، بوم‌شناس و فعال محیط زیست در این رابطه می‌گوید: «این مسئله عمدتاً به عدم تعهد به مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی بازمی‌گردد. بسیاری از صنایع به دلیل فشارهای اقتصادی و رقابتی، تمایل دارند تا به جای سرمایه‌گذاری در امور زیست‌محیطی مانند درختکاری، تمرکز خود را بر فعالیت‌های سودآور کوتاه‌مدت معطوف کنند. این نگرش ناشی از یک ضعف ساختاری در فرهنگ مسئولیت‌پذیری اجتماعی (Corporate Social Responsibility – CSR) است که در بسیاری از واحدهای صنعتی ایران به طور کامل نهادینه نشده است. برخلاف آنچه در کشورهای توسعه‌یافته مشاهده می‌شود، در ایران بسیاری از صنایع هنوز به اهمیت درختکاری و تأثیرات آن بر پایداری محیط زیست و کاهش اثرات منفی کربن باور ندارند.

در این بین، نبود آگاهی کافی درباره مزایای زیست‌محیطی و اقتصادی درختکاری، از جمله کاهش هزینه‌های انرژی، بهبود کیفیت هوا و تأثیرات مثبت بر سلامت کارکنان، نیز مزید بر علت است. بسیاری از مدیران صنایع از این حقیقت غافل هستند که سرمایه‌گذاری در درختکاری نه تنها به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کند، بلکه در بلندمدت می‌تواند بهره‌وری را افزایش داده و هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد. عدم وجود آموزش و ارتقاء آگاهی در این زمینه، یکی از عوامل کلیدی است که باعث شده برخی صنایع از انجام این وظیفه اجتماعی چشم‌پوشی کنند.»

نظارت در شهرک‌های صنعتی کافی نیست

او درباره ضعف‌هایی سیستم نظارتی که به صنایع اجازه می‌دهد از این قانون فرار کنند ادامه می‌دهد: «نظارت و اجرای قوانین مربوط به درختکاری در شهرک‌ها و واحدهای صنعتی در ایران به طور کلی ضعیف و ناکارآمد است. این ضعف نظارتی به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نبود همکاری مؤثر بین دستگاه‌های دولتی و عدم وجود شفافیت در اجرای قوانین. بسیاری از نهادهای نظارتی قادر به پایش مستمر و مؤثر واحدهای صنعتی نیستند. این امر به صنایع فرصت می‌دهد تا بدون ترس از برخورد قانونی، از اجرای قوانین زیست‌محیطی مانند درختکاری خودداری کنند. در مقابل، کشورهایی مانند سوئیس نشان داده‌اند که مشوق‌های اقتصادی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در ترغیب صنایع به رعایت قوانین زیست‌محیطی داشته باشد. در سوئیس، واحدهای تولیدی که درختکاری کرده و به‌طور فعال در فعالیت‌های زیست‌محیطی شرکت می‌کنند، از کسر مالیات بهره‌مند می‌شوند. این مشوق‌های اقتصادی نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش رقابت‌پذیری صنایع در بازارهای بین‌المللی می‌شود.»

این بوم‌شناس درباره تبعات عدم تمکین صنایع به قانون درختکاری اضافه می‌کند: «درختان نقش حیاتی در کاهش آلودگی هوا، تثبیت خاک و حمایت از تنوع زیستی دارند. نبود درختکاری در مناطق صنعتی می‌تواند منجر به افزایش آلودگی هوا، کاهش کیفیت زندگی در مناطق مجاور، و حتی افزایش نرخ بیماری‌های تنفسی و قلبی در میان ساکنان این مناطق شود. از نظر زیست‌محیطی، این امر می‌تواند به تخریب بیشتر اکوسیستم‌ها و کاهش تنوع زیستی منجر شود که پیامدهای بلندمدت آن فراتر از مرزهای ملی خواهد بود. برای جلوگیری از این تخلفات، لازم است اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی اتخاذ شود.

اما از آن‌جا که اساساً مسئله محیط‌زیست در ایران اولویت دولت‌ها نیست و ضمانت اجرایی‌های جدی و برخوردهای قهری، در حوزه‌های دیگر خرج می‌شود، نتیجه همین شرایطی می‌شود که می‌بینید، نقصان در آبی که می‌نوشیم، هوایی که تنفس می‌کنیم و زمینی که بر آن گام بر‌می‌داریم…»

میدکو نمونه‌ای موفق در مسئولیت اجتماعی و حفظ محیط زیست

البته که در این میان چنان که اشاره نیز شد شرکت‌هایی همچون هلدینگ فولاد میدکو نیز هستند که تلاش می‌کنند مسئولیت اجتماعی خود را به دقت انجام دهند.

میدکو از ابتدای فعالیت خود نیز همواره توجه ویژه‌ای به موضوع محیط زیست و کاهش آثار جانبی فعالیت‌های صنعتی بر محیط زیست داشت و بر همین مبنا نیز حفاظت از محیط زیست یکی از ارکان بخش مسئولیت اجتماعی در میدکو و طرح‌های توسعه و بهره‌برداری آن بود.

همچنین شرکت میدکو، بسیاری از فرایندهای تولیدی و عملیاتی تحت استانداردهای مرتبط با مدیریت و حفظ محیط زیست را در دست اقدام دارد. در ساختار داخلی میدکو نیز مدیریت HSE تلاش می‌کند که با تدوین و انتشار دستورالعمل‌های زیست محیطی، فرهنگ سازمانی میدکو را در جهت رعایت اولویت‌های محیط زیستی شکل دهد و موجب بهبود سیستم مدیریت محیط زیست در سراسر میدکو شود.

همچنین میدکو از جمله شرکت‌هایی است که همواره تلاش داشته که برنامه‌های محیط زیستی را در راستای مسئولیت اجتماعی خود، از ابتدا توسعه این مجموعه صنعتی در نظر بگیرد و مسئله گسترش فضای سبز را در دستور کار قرار دهد و برای همین مسئله نیز کاشت گونه‌های گیاهی متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه، در واحدهای تولیدی و معادن زیر مجموعه هلدینگ میدکو مدنظر قرار گرفته است.

برای درک بهتر آن‌چه شرکت میدکو برای آن تلاش کرده است خوب است به این آمار توجه کنیم که میدکو برنامه‌ریزی ایجاد ۴ هزار و ۷۰۰ هکتار فضای سبز تا پایان سال ۹۷ را به نتیجه رسانده و بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ هکتار فضای سبز با کاشت ۳۸۰ هزار اصله درخت را پیش برده و همچنین در بسیاری از مجتمع‌های میدکو مانند کک‌سازی زرند، کنسانتره و گندله‌سازی سیرجان، مجتمع فولاد بردسیر، فرآوری زغال‌سنگ پابدانا، و بابک مس با ایجاد سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب از آب خروجی برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود.

از سوی دیگر نیز میدکو به طور جدی تلاش کرده که برای مدیریت مصرف آب در نگهداری و توسعه فضای سبز، با بهره‌مندی از فناوری‌های جدید آبیاری و مراقبت از درختان در برنامه‌های اصلی محیط زیستی مجتمع‌های خود در سال ۹۸ بهره ببرد.

این موارد بخشی از تلاش‌های یک شرکت خصوصی و صنعتی برای حفظ محیط زیست ایران به عنوان مسئولیت اجتماعی است و اگر این شرکت توانسته، دیگر نباید امکان و ادامه آن برای سایر شرکت‌ها نیز عجیب یا غیرممکن باشد.