سانحه به‌وقوع پیوسته برای رئیس جمهوری اسلامی ایران و هیئت همراه، یک بار دیگر اهمیت حیاتی فناوری را نشان داد. در این گزارش به شرح واقعه و فناوری‌هایی می‌پردازیم که در جریان شناسایی محل سقوط بالگرد رئیس جمهوری مورد استفاده قرار گرفت.

در روزی پرکار و با برنامه‌ریزی‌های دقیق، «سید ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهور ایران، به همراه کاروان همراهش پس از افتتاح سدی بر روی رود ارس، عازم بازدید و افتتاح پروژه‌هایی در تبریز شد. سه بالگرد حامل رئیس‌جمهور و همراهانش به آسمان پریدند.

قطع ارتباط

همه چیز به خوبی پیش می‌رفت تا اینکه نیم ساعت پس از شروع مسیر، ارتباط یکی از بالگردها با دو بالگرد دیگر قطع شد. بالگرد حامل رئیس جمهور، وزیر امور خارجه، استاندار و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان شرقی در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور کلیبر و ورزقان دچار حادثه شده بود و دقایقی بعد عملیات جست‌وجو به همراه انتشار شایعات و گمانه‌زنی‌ها در رسانه‌ها و فضای مجازی آغاز شد.

شروع عملیات

تیم‌های امدادی هلال احمر به سرعت به منطقه حادثه اعزام شدند. «محمودی»، رئیس سازمان امداد و نجات هلال احمر، اعلام کرد که پهپادها و تیم‌های امدادی از چهار استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل به محل حادثه اعزام شده‌اند. اما شرایط جوی نامساعد، از جمله مه غلیظ و باران شدید، عملیات جست‌وجو را با مشکلات زیادی مواجه کرده بود. دید افقی کمتر از ۵ متر و منطقه صعب‌العبور کوهستانی و جنگلی، کار را برای تیم‌های جست‌وجو بسیار دشوار کرده بود.

البته هنوز اطلاعاتی درباره پهپادهایی که گروه امداد و نجات ایرانی در این عملیات مورد استفاده قرار دادند منتشر نشده و نمی‌دانیم این پهپادها به چه امکاناتی مجهز بوده‌اند.

کمک دوستان

ساعاتی بعد ایران از ترکیه درخواست کمک کرد. دولت آنکارا نیز یک پهپاد مجهز به دید در شب و یک بالگرد را به منطقه اعزام کرد. پهپاد ترکیه‌ای که قادر به پرواز در ارتفاع ۱۱ هزار پایی بود، منطقه را جست‌وجو کرد اما به دلیل پوشش گیاهی متراکم، کار شناسایی با مشکل مواجه شد. پهپاد اعزامی ترکیه «آکینجی» (Akıncı) بود. آکینجی یکی از پیشرفته‌ترین پهپادهای نظامی تولید شده توسط شرکت بایکار ترکیه است که برای انجام مأموریت‌های شناسایی، نظارت، و حمله طراحی شده و قابلیت‌های بالایی در این زمینه‌ها دارد.

آکینجی پهپادی با طول بال ۲۰ متری و طول بدنه ۱۲.۲ متری است که تا ۱۳۵۰ کیلوگرم ظرفیت حمل بار دارد. این پهپاد با قابلیت ۲۴ ساعت پرواز مداوم تا ارتفاع ۴۰ هزار پایی (حدود ۱۲ کیلومتر) به حداکثر سرعت ۳۶۱ کیلومتر بر ساعت می‌رسد.

امکانات و تجهیزات شناسایی که آکینجی حمل می‌کند شامل سیستم‌های شناسایی (رادار آرایه فازی، سیستم‌های الکترواپتیکی و مادون قرمز) و سیستم‌های ارتباطی (ارتباط ماهواره‌ای و دیتا لینک‌های پیشرفته) است.

در همین حال اتحادیه اروپا نیز به درخواست ایران برای کمک، سامانه نقشه‌برداری سرویس مدیریت اضطراری «کوپرنیک» را فعال کرد.

کوپرنیک (Copernicus) یک برنامه جامع مشاهده زمین است که توسط اتحادیه اروپا با همکاری آژانس فضایی اروپا (ESA) مدیریت می‌شود. هدف اصلی این برنامه فراهم کردن داده‌ها و اطلاعات دقیق و به‌روز برای پایش محیط زیست، تغییرات آب و هوا، و مدیریت بحران‌ها است.

کوپرنیک از تعدادی ماهواره «سنتینل» در کنار پلتفرم‌های پردازش و تحلیل داده‌ها تشکیل شده و با فراهم کردن داده‌های دقیق و بلادرنگ، نقش مهمی در پایش محیط زیست، مدیریت بحران‌ها، و توسعه پایدار ایفا می‌کند. این سیستم با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، ابزار قدرتمندی برای تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده فراهم می‌کند.

لحظات بی ارتباط

از همان ابتدا یکی از امیدواری‌ها برای ردیابی و شناسایی محل دقیق حادثه، امکان برقرار تماس تلفنی بود. مسئولان مختلفی از همان ابتدا در مواردی به برقراری تماس با برخی سانحه‌دیدگان اشاره کردند، اما در نهایت مشخص شد که چنین ادعاهایی صحت نداشته و بر اساس گفته‌ها، همه سانحه‌دیدگان در همان لحظات ابتدایی جان باخته بودند.

اما در عین حال حتی اگر اقدام به تماسی هم صورت می‌گرفت، نبود آنتن‌های بی‌تی‌اس در منطقه محل سقوط، ردیابی دقیق مکانی موبایل سانحه‌دیدگان را دشوار می‌کرد.

پایان جست‌وجو

در نهایت پس از نزدیک به ۱۵ ساعت پر تنش، بالگرد در نزدیکی منطقه خونیرود پیدا شد.

حادثه سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران، نیاز به تقویت زیرساخت‌های مخابراتی و بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته در عملیات‌های جست‌وجو و نجات را به خوبی نشان داد و مشخص شد ما به رغم توسعه موفقیت‌آمیز پهپادهایی با توان نظامی، نه تنها از امکانات پیشرفته‌ای مانند پهپادهای ویژه امداد و شناسایی، بلکه از پوشش مناسب بی‌تی‌اس نیز برخوردار نیستیم و علاوه بر اینکه باید در این زمینه‌ها اقدامات فوری صورت بگیرد، همکاری‌های بین‌المللی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین می‌تواند به افزایش اثربخشی این عملیات‌ها کمک کند.

با عرض تسلیت بابت سانحه سقوط بالگرد ریاست جمهوری، امیدواریم بررسی دقیق این حادثه، به اقداماتی در حوزه فناوری بینجامد که از تکرار چنین حوادثی جلوگیری شود.