در عصری که صنعت پالایش نفت بیش از هر زمان دیگری به فناوری‌های نو، نوآوری‌های بومی و رویکردهای دانش‌محور وابسته شده است، نقش پژوهش، فناوری و توسعه به‌عنوان موتور محرک تحول در پالایشگاه‌ها پررنگ‌تر از همیشه دیده می‌شود.

به گزارش منشور اقتصاد از روابط‌عمومی نفت تهران،  شرکت پالایش نفت تهران نیز که از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین پالایشگاه‌های کشور یاد می‌شود، طی سال‌های اخیر نگاه ویژه‌ای به پژوهش، فناوری و همکاری‌های علمی داشته و تلاش کرده است با اتکا به توان داخلی، مسیر خودکفایی و ارتقای بهره‌وری را با سرعت بیشتری طی کند.

در این میان، اداره پژوهش و فناوری نقشی محوری بر عهده دارد. واحدی که با اتصال صنعت به دانشگاه، تعریف پروژه‌های فناورانه، بومی‌سازی تجهیزات و ورود به حوزه‌های نوینی همچون هوش مصنوعی و دیجیتال‌سازی، در تلاش است پایه‌های تحول فناورانه در پالایشگاه تهران را تقویت کند.

با توجه به اهمیت موضوع گفت گو کرده ایم با رمضان خلیلی مدیر اداره پژوهش و فناوری شرکت پالایش نفت تهران تا دیدگاه وی را درباره تازه‌ترین اقدامات پژوهشی، همکاری‌های دانش‌بنیان، پروژه‌های محیط ‌زیستی، ظرفیت‌های بومی‌سازی، نقش فناوری‌های نوین در آینده صنعت پالایش نفت و مواردی از این دست جویا شویم.

ما حصل این گفت وگو در ادامه از نگاه گرامیتان می گذرد:

1.رویکرد کلی و اهداف راهبردی شرکت پالایش نفت تهران در حوزه پژوهش و فناوری را چگونه تعریف می‌کنید؟

رویکرد کلی شرکت پالایش نفت تهران در حوزه پژوهش و فناوری بر دانش‌محوری، نوآوری، ارتقای بهره‌وری است. اهداف راهبردی آن شامل بهبود فرآیندهای پالایش، کاهش آلاینده‌ها، توسعه فناوری‌های نوین و همکاری با مراکز علمی ، دانشگاهها و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌باشد.

2. واحد پژوهش و فناوری چه جایگاهی در تحقق اهداف کلان شرکت، به‌ویژه در زمینه بهینه‌سازی تولید و ارتقای کیفیت محصولات دارد؟

واحد پژوهش و فناوری به‌عنوان بازوی علمی و نوآورانه شرکت عمل می‌کند و پل ارتباطی میان صنعت و دانش است.

این واحد با شناسایی نیازهای فناورانه و ارائه راهکارهای پژوهشی، مسیر دستیابی به اهداف کلان شرکت را هموار می‌سازد. واحد پژوهش و فناوری در راستای رسالت خود با دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری می‌کند تا دانش روز را وارد چرخه تولید و معرفی نماید که در این خصوص پروژه پژوهشی زنجیره ارزش گوگرد و سامانه پایش و مانیتورینگ محیطی با استفاده از بالون مقید را که در حال پیگیری و انجام است را می توان نام برد.

3.چقدر از نیازهای فناورانه شرکت در داخل مجموعه و از طریق همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان تأمین می‌شود؟

بخش قابل توجهی از نیازهای فناورانه شرکت به عنوان نمونه در حوزه تعمیرات و تعمیرات تخصصی از طریق ظرفیت‌های داخلی تحقیق و توسعه تأمین می‌گردد. در کنار آن، همکاری‌های مؤثری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان برقرار شده است که شامل اجرای پروژه‌های مشترک، بهره‌گیری از نتایج پژوهش‌های دانشگاهی و استفاده از توان چابک شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه محصولات می‌باشد. این ترکیب، ضمن حفظ استقلال فناورانه، دسترسی به نوآوری‌های روز را نیز تضمین کرده و هم‌افزایی مطلوبی در مسیر تحقق اهداف راهبردی شرکت ایجاد نموده است.به طور نمونه ساخت و نصب دستگاه واتر پلاس ضد رسوب زا جهت آب خنک کننده ورودی کمپرسورهای آب وبخار و واحد KHDS که توسط یکی از شرکت های دانش بنیان به طور آزمایشی نصب خواهد شد.

4.لطفاً درباره مهم‌ترین پروژه‌های پژوهشی اخیر شرکت توضیح دهید؛ به‌ویژه پروژه‌هایی که منجر به صرفه‌جویی ارزی یا ارتقای کیفیت فرآورده‌ها شده‌اند.

از مهمترین پروژه های پژوهشی شرکت می توان به احیاء خارج از راکتور کاتالیست های مستعمل واحد آیزوماکس پرداخت که در حال حاضر حدود 80 تن کاتالیست مستعمل احیاء نشده در پالایشگاه موجود است که با توجه به محدودیت های ناشی ازشرایط تحریمی، احیاء و استفاده از این حجم کاتالیست و بهره برداری مجدد از آن ها

می تواند نقش موثری در کاهش وابستگی به تامین خارجی، کاهش اثرات محیط زیستی، صرفه جویی اقتصادی و استمرار تولید ایفا نماید. هم چنین در حوزه تعمیرات تخصصی از جمله ساخت و تولید دستگاه درایور روشنایی High Power Supply و نصب دستگاه Auto drain بر روی مخازن نفت خام اشاره نمود.

5. در زمینه بومی‌سازی تجهیزات و کاتالیست‌ها چه اقداماتی صورت گرفت؟

در این زمینه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان برای تأمین و ساخت کاتالیست‌های مورد نیاز و ایجاد زیرساخت‌های تحقیق و توسعه در پالایشگاه برای طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز مانند چندین نمونه ساخت دستگاه Flame scanner جهت دیگ های بخار و همین طور ارتقاء و طراحی و ساخت جکت دار کردن فلومتر کوریولیس واحد گوگرد سازی و قرار دادن آن در مدار تولید می توان اشاره نمود.

6.در زمینه فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و دیجیتال‌سازی چه فعالیت هایی در دستور کار قرار گرفته است؟

در این زمینه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان برای تأمین و ساخت کاتالیست‌های مورد نیاز و ایجاد زیرساخت‌های تحقیق و توسعه در پالایشگاه برای طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز مانند چندین نمونه ساخت دستگاه Flame scanner جهت دیگ های بخار و همین طور ارتقاء و طراحی و ساخت جکت دار کردن فلومتر کوریولیس واحد گوگرد سازی و قرار دادن آن در مدار تولید می توان اشاره نمود.

6.در زمینه فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و دیجیتال‌سازی چه فعالیت هایی در دستور کار قرار گرفته است؟

در این زمینه نشست و جلساتی با حضور اساتید وکارشناسان دانشگاهی پیرامون کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت نفت تشکیل و دیدگاه های کارشناسان شرکت نیز مطرح گردید. همچنین پیشنهادات متعددی از ادارات مختلف، در خصوص همکاری به این امور ارسال گردیده تا زمینه ها و فرصت های همکاری در حوزه هوش مصنوعی در پالایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.

7.یکی از محورهای مهم پژوهش در صنعت نفت، کاهش آلاینده‌ها و مدیریت پسماند است. چه فعالیت‌هایی در این خصوص در شرکت انجام شده؟

فعالیت ها و کار های پژوهشی که در این خصوص می توان نام برد طرح پژوهشی طراحی وساخت ربات لجن روب مخازن نفت خام و هم چنین با توجه به وجود کاتالیست های مستعمل واحد ایزومریزاسیون جهت استحصال و استخراج فلزات گرانبها از کاتالیست های مذکور علاوه بر صرفه جویی اقتصادی این کاتالیست ها نیز جمع آوری و امحا ء خواهند شد. یاد آور می شود که پروژه تصفیه اسپنت کاستیک واحد بازیافت آب نیز در مرحله مطالعات امکان سنجی قرار دارد.

8.نقش واحد پژوهش و فناوری در پروژه‌های زیست‌محیطی نظیر کیفی‌سازی بنزین و کاهش گوگرد سوخت چیست؟

واحد پژوهش و فناوری شرکت پالایش نفت تهران در خصوص پروژه های زیست محیطی مانند تولید بنزین از لجن بیولوژیکی با استفاده از سامانه زباله سوز و استفاده از حرارت خروجی دودکش ها که در مرحله امکان سنجی

می باشد نقش محوری در ارتقای استانداردهای زیست ‌محیطی ایفا خواهد نمود.

9.رویکرد شما در تعامل با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، شرکت های دانش بنیان و استارت آپ ها و استفاده از ظرفیت آنان جهت رفع چالش های صنعت پالایش نفت تهران چیست؟

رویکرد شرکت پالایش نفت تهران در تعامل با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، شرکت‌های دانش ‌بنیان مستقر در پارک علم وفناوری پردیس و پارک نفت و استارت‌آپ‌ها بر پایه همکاری نظام‌مند و بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و فناورانه کشور است. در این راستا، شرکت با انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری، تشکیل کارگروه‌های مشترک پژوهشی و حمایت از طرح‌های نوآورانه، زمینه انتقال دانش و توسعه فناوری‌های نوین را فراهم ساخته است. تمرکز اصلی این تعاملات بر رفع چالش‌های عملیاتی و زیست ‌محیطی صنعت پالایش، ارتقای بهره‌وری، کاهش آلاینده‌ها و دستیابی به راهکارهای پایدار و اقتصادی است. بدین‌وسیله، شرکت ضمن بهره‌گیری از توان علمی دانشگاه‌ها و نوآوری‌های شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها، مسیر توسعه فناوری‌های بومی و تحقق اهداف کلان صنعت نفت را دنبال می‌نماید.

10.با توجه به سرعت رشد فناوری در جهان وسوق یافتن آن به سمت انرژی های نوین و تجدید پذیر آینده صنعت پالایش نفت را چگونه ارزیابی می کنید؟

آینده صنعت پالایش نفت با توجه به رشد سریع فناوری و حرکت جهانی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، به سمت کاهش وابستگی، نوآوری در فرآیندها، و تطبیق با الزامات زیست‌محیطی پیش می‌رود. واین صنعت ناگزیر است خود را بازآفرینی کند تا در کنار انرژی‌های پاک همچنان نقش اقتصادی داشته باشد. با توجه به سرعت رشد فناوری در جهان و حرکت آن به سمت انرژی‌های نوین و تجدیدپذیر، آینده صنعت پالایش نفت نیازمند بازنگری و تحول اساسی خواهد بود. شرکت پالایش نفت تهران این روند را فرصتی برای ارتقای جایگاه خود می‌داند و بر آن است تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، هوشمند سازی فرآیندها، کاهش آلاینده‌ها و افزایش بهره ‌وری، مسیر توسعه پایدار را دنبال نماید. در این چارچوب، استفاده از ظرفیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش ‌بنیان، و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مرتبط با انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر از اولویت‌های اصلی شرکت محسوب می‌شود. بدین‌وسیله، صنعت پالایش نفت ضمن حفظ نقش راهبردی خود در تأمین انرژی کشور، قادر خواهد بود با تحولات جهانی همگام شده و جایگاه خود را در آینده انرژی تثبیت نماید.

11.با توجه به اینکه کشور درگیر بحران آب می باشد، به نظر شما پالایشگاه تهران چگونه می تواند در کاهش آثار این بحران اثرگذار باشد؟

پالایشگاه تهران با اجرای پروژه تصفیه و بازچرخانی پساب شهری و احداث واحد جدید تصفیه آب پیش بینی های لازم را در زمینه تامین پایدار آب فرآیندی ایجاد نموده است. در حال حاضر با راه اندازی فاز نخست این طرح، بخش عمده مصرف آب فرآیندی مورد نیاز پالایشگاه از تصفیه پساب جنوب تهران تامین می شود که کاهش چشمگیر مصرف آب شهری را به همراه داشته است. هم چنین با پایش مستمر و تعویض تله بخارهای معیوب از هدر رفت بخار و در نتیجه مصرف بی رویه آب جلوگیری شده و صرفه جویی قابل توجهی حاصل گردیده است .

در پایان شرکت پالایش نفت تهران، پژوهش و فناوری را نه به عنوان یک بخش جانبی، بلکه به مثابه رکن اصلی در تحقق اهداف راهبردی خود تعریف می نماید. این شرکت با اتکا به نوآوری، همکاری علمی با دانشگاه ها و تعامل با شرکت های دانش بنیان ، مسیر همگامی با تحولات روز فناوری در صنعت نفت را ترسیم و دنبال می نماید.